بهار 92 - همسخن

لذت موسیقی در بهشت

در ادامه برنامه دانشجویان با موضوع شادی

لذت شنیداری

در خبر است که أبکار بهشت تغنى کنند باصواتى که خلائق مثل آن نشنیده باشد و این أفضل نعیم بهشت بود...

تفسیر روح البیان، ج‏7، ص: 13

عن النبى (ص) انه ذکر الجنة و ما فیها من النعم و فى آخر القوم اعرابى فقال یا رسول اللَّه هل فى الجنة من سماع قال نعم یا اعرابى ان فى الجنة لنهرا حافتاه الأبکار من کل بیضاء خوضانیة یتغنین باصوات لم تسمع الخلائق مثلها قط و ذلک افضل نعم الجنة بالتسبیح و الذى نفسى بیده اری ما من عبد یدخل الجنة الا و یجاس عند راسه و عند رجلیه ثنتان من حور العین تغنیانه باحسن صوت ما سمعه الانس و الجن و لیس بمضمار الشیطان و لکن بتمجید اللَّه و تقدیسه

یعنى هیچ بنده در بهشت داخل نشود مگر که نزد سر و پائین او دو زن از حور العین نشینند و غنا کنند براى او نیکوترین آوازى که جن و انس آن را نشنیده باشند و آن از مزمار شیطان نباشد بلکه تمجید و تقدیس حقتعالى باشد یحیى ابن معاذ را قدس سره پرسیدند که از آوازها کدام دوست‏تر دارى فرمود که مزامیر انس فى مقاصیر قدس بالحان تحمید فى ریاض تمجید و صاحب کشف الاسرار آورده که فردا دوستان خدا در روضات بهشت میان ریاحین انس بشادى سماع کنند فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ و فرمان آید به داود (ع) که بآن نغمه دلپذیر و صوت شور انگیز که ترا داده‏ام زبور بخوان و بموسى (ع) خطاب رسد که اى موسى تو توریة تلاوت کن و بعیسى ندا آید که اى عیسى بقرائت انجیل اشتغال نما و طوبى مخاطب شود باین که اى درخت طوبى آوازى دل آراى بتسبیح ما بگشا و اسرافیل مخاطب شود که اى اسرافیل تو بقرائت قرآن مشغول شو ثعلبى در تفسیر خود آورده از اوزاعى که هیچکس را آواز خوشتر از آواز اسرافیل نیست که چون افتتاح تغنى کند تمام فرشتگان از اوراد و اذکار خود باز مانند حاصل این که شریفترین لذتى در بهشت سماع خواهد بود و لهذا بعضى مفسران یحبرون را تفسیر کرده‏اند به یلذون بالسماع این است حال در بهشت

تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج‏7، ص: 165

فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا پس اما آنان که گرویده‏اند وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ و کردند کارهاى پسندیده و شایسته فَهُمْ فِی رَوْضَةٍ پس ایشان در مرغزارى پر ازهار و انهار یُحْبَرُونَ شادمان گردانیده شده باشند بر وجهى که اثر آن بر صحیفه رخسار ایشان ظاهر باشد چه مکرم باشند بکرامت ازلى و متنعم بنعمت لم یزلى و محلى باشند بزیور و حلى خلاصة المنهج، ج‏4، ص: 222

و در احقاف از عیاشى نقل کرده که متوج باشند بتاج عزت و در عین المعانى گفته که آواز خوش شنوانند ایشان را و ایشان را هیچ لذتى مثل سماع نباشد و در خبر است که ابکار بهشت غناء کنند باصواتى که خلایق مثل آن نشنیده باشند و این افضل نعم بهشت بود چنانکه در کشاف از پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم نقل کرده که ذکر جنت و نعیم فرمود و در آخر مجلس اعرابى برخاست و گفت یا رسول اللّه در بهشت سماع باشد فرمود نعم سماع باشد بدرستى که در بهشت جوئیست که در کنار آن حوران بکر نشسته‏اند سفید اندام و فراخ چشم با حدقه سیاه که غنا کنند به آوازهائى که هرگز مانند آن هیچکس نشنیده باشد و این از بهترین نعم بهشت است و در مجمع این روایت از ابى دردا نقل کرده و بعد از آن گفته که ابو دردا را بعد از ذکر این سؤال کردند که مغنیات بهشت بچه چیز تغنى کنند فرمود که بالتسبیح و از ابو دردا منقولستکه رسول صلّى اللّه علیه و آله و سلّم صفت بهشت میکرد مردى بر پاى خاست و گفت یا رسول اللّه من مردى‏ام که آواز خوش بسیار دوست میدارم در بهشت آواز خوش باشد فرمود آرى و الذى نفسى بیده یعنى آرى بخدائى که نفس من بفرمان اوست که در بهشت درختى استکه چون وحى کند آن درخت را که سماعى بشنوان بندگان را که در دنیا خود را از استماع لهو و لعب بازداشته‏اند درخت بآواز آید بتسبیح و تهلیل آنچنان آوازى که خلایق مانند آن را نشنیده باشند و از مغیره نیز روایتست که پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود که در بهشت درختانى استکه چون اهل بهشت را سماع آرزو باشد خداى تعالى از زیر عرش بادى بفرستد تا بر آن درختان آید و برگهاى آنرا بجنباند و بر یکدیگر زند از آنجا آوازى برآید که اگر اهل دنیا بشنوند از طرب هلاک شوند و بروایت صحیحه باسانید معتبره از حضرت رسالت مرویستکه هیچ بنده در بهشت داخل نشود مگر که نزد سرین و پائین او دو کس از حور العین بنشینند و غنا کنند براى او نیکوترین آوازى که جن و انس او را نشنیده باشند و آن از مزمار شیطان نباشد بلکه بتمجید و تحمید حق تعالى باشد و صاحب کشف الاسرار آورده که فردا دوستان خدا در روضات جنان میان ریاحین بشادى سماع کنند و فرمان آید بداود که بآن نغمه دل آویز و صوت شور انگیز که تو را داده‏ام زبور بخوان و بموسى خطاب رسد که اى موسى توریة تلاوت کن و بعیسى ندا رسد که تو بقرائت انجیل مشغول شو و بطوبى خطاب آید که اى طوبى و از دل آواى بتسبیح ما بگشا و اسرافیل مخاطب شود که اى اسرافیل تو قرائت قرآن کن ثعلبى در تفسیر خود از اوزاعى نقل کرده که هیچکس را آواز خوشتر از آواز اسرافیل نباشد چون افتتاح بغنا کند تمام فرشتگان از اوراد و اذکار خود بازمانند حاصل که شریفترین لذتى در بهشت سماع خواهد بود و لهذا بعضى مفسران یحبرون را تفسیر کرده‏اند بیلذون بالسماع اینست حال مؤمنان در بهشت.

خلاصة المنهج، ج‏4، ص: 223

فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَةٍ یُحْبَرُونَ، میگوید دوستان خدا فردا در روضات بهشت در حظیره قدس میان ریاحین و یاسمین بشادى و طرب سماع کنند مزامیر انس فى مقاصیر قدس بالحان تحمید فى ریاض تحمید فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ. فرمان آید بداود پیغامبر که: یا داود بآن نغمت داودى و صوت شورانگیز و آواز دل‏رباى که ترا داده‏ام زبور برخوان، یا اسرافیل تو قرآن برخوان یا موسى تو تورات برخوان یا عیسى تو انجیل برخوان، اى درخت طوبى بتسبیح و تقدیس ما آواز خود بگشاى، اى ماهرویان فردوس چه نشینید خیزید و دوستان را استقبال کنید. اى تلهاى مشک اذفر و کافور معنبر بر سر مشتاقان ما نثار شوید، اى درویشان که در دنیا غم خوردید و اندوه کشیدید، اندوه بسر آمد و درخت شادى ببر آمد، خیزید و طرب کنید در حظیره قدس و خلوتگاه انس بنازید و سر ببالین انس باز نهید، اى مستان مجلس مشاهدت، اى مخموران خمر عشق، اى عاشقان سوخته سحرگاهان در رکوع و سجود جوى خون از دیده‏ها روان کرده، و دلها بامید وصال ما تسکین داده، گاه آمد که در مشاهده ما بیاسائید، بار غم از خود فرو نهید و بشادى دم زنید، اى طالبان بنازید که نقد نزدیک است. اى شب روان آرام گیرید که صبح نزدیک است. اى تشنگان صبر کنید که چشمه نزدیک است. اى غریبان شاد زیید که میزبان نزدیک است. اى دوست‏جویان خوش باشید کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج‏7، ص: 441

که اجابت نزدیک است. اى مشتاقان طرب کنید که دیدار نزدیک است. فیکشف الحجاب و یتجلّى لهم تبارک و تعالى فى روضة من ریاض الجنّة، و یقول: انا الذى صدقتکم و عدى و اتممت علیکم نعمتى، فهذا محل کرامتى فسلونى.

پیر طریقت در مناجات گفت اى خداوندى که در دل دوستانت نور عنایت پیداست، جانها در آرزوى وصالت حیران و شیداست، چون تو مولى کر است؟ چون تو دوست کجاست؟ هر چه دادى نشانست و آئین فرداست. آنچه یافتیم پیغامست و خلعت برجاست. الهى نشانت بیقرارى دل و غارت جانست، خلعت وصال در مشاهده جلال چگویم که چونست:

روزى که سر از پرده برون خواهى کرد دانم که زمانه را زبون خواهى کرد

گر زیب و جمال ازین فزون خواهى کرد یا رب چه جگرهاست که خون خواهى کرد

کشف الأسرار و عدة الأبرار

نویسنده: رشیدالدین میبدى احمد بن ابى سعد

موضوع: عرفانى قرن: ششم زبان: فارسى کهن مذهب: سنی

فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا پس امّا آنانکه گرویده باشند وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ و عملهاى پسندیده کرده باشند فَهُمْ فِی رَوْضَةٍ یُحْبَرُونَ پس ایشان در مرغزارى مشتمل بر ازهار و انهار شادمان گردانیده باشند چنان شادمانى که اثر آن بر صفحات و جنات ایشان ظاهر باشد یا مکرم و منعم باشند یا ایشانرا بحلى و حلل ببارایند در احقاف گفته که متوج سازندشان و در عین المعانى آورده که آواز خوش شنوانند ایشانرا و هیچ لذّت برابر سماع آن نباشد و در خبرست که ابکار بهشت تغنى کنند بصوتیکه خلایق مثل آن نشنیده باشند و آن افضل نعیم بهشت است از ابو درداء رضى اللّه عنه پرسیدند که مغنیات بچه چیز تغنى کنند فرموده که با تسبیح از یحیى ابن معاذ رازى قدس سره پرسیدند که از آوازها کدام دوست‏تر دارى فرمود مزامیر الانس فى مقاصیر القدس بالحان تحمید فى ریاض تمجید صاحب کشف الاسرار آورده که فردا دوستان خدا در روضات بهشت در میان ریاحین انس بشادى و طرب سماع کنند فى مقعد صدق عند ملیک مقتدر و فرمان آید بداود علیه السلام که بدان نغمه دلپذیر و صوت شوق‏انگیز که ترا داده‏ایم زبور بخوان اى موسى علیه السلام تو توریت تلاوت کن و اى عیسى علیه السلام بقراءت انجیل مشغول شو اى درخت طوبى آواز دل‏آراى به تسبیح ما بگشاى اى اسرافیل ع تو قرآن آغاز کن امام ثعلبى از اوزاعى رح نقل میکند که هیچکس خوش‏آوازتر از اسرافیل نیست چون او تغنى کند همه فرشتگان از اوراد و اذکار خود باز مانند حاصل سخن آنکه شریف‏ترین لذّتى بعد از مشاهده انوار و تجلّى در بهشت سماع خواهد بود و ازینجا گفته است آن عزیز در شرح مثنوى که سماع منادى است که درماندگان بیابان تیرگى افزاى دنیا را از عشرت‏آباد بهشت نورانى خبر میدهد نظم‏

مومنان گویند کاواز بهشت نغز گردانید هر آواز زشت‏

ما همه اجزاى آدم بوده‏ایم در بهشت آن لحنها بشنوده‏ایم‏

گرچه بر ما ریخت آب و گل شکى یاد ما آید از انها اندکى‏

پس نى و چنگ و رباب و سازها چیزکى ماند بآن آوازها

عاشقان کین نغمها را بشنوند جزو بگذارند سوى کل روند

مواهب علیة، ص: 899

نام کتاب: مواهب علیه

نویسنده: کاشفى سبزوارى حسین بن على

موضوع: ادبى و عرفانى قرن: نهم زبان: فارسى مذهب: شیعه

همسخن ::: دوشنبه 92/2/9::: ساعت 2:40 عصر

حواشی وارده: حاشیه

خانم شیمل